Zwykłe rzeczy – niezwykła przestrzeń: Ryt, część 2
Zwykłe rzeczy – niezwykła przestrzeń XIX:
Ryt, część 2
kl. Patryk Żelichowski COr
Dziś przyszedł czas na schematyczne omówienie „Zwyczajnej formy rytu rzymskiego”, czyli tego sposobu sprawowania Najświętszej Ofiary, w którym uczestniczymy każdej niedzieli, każdego dnia w zdecydowanej większości kościołów katolickich w Polsce. Ten sposób celebracji jest owocem reformy po Soborze Watykańskim II. Tło zmian jest również ciekawe, bowiem na początku wieku XX, w Europie, rozpoczął się wzmożony Ruch Liturgiczny. Początki ruchu w kościele katolickim sięgają 1832 r., kiedy to francuski benedyktyn dom Prosper Guéranger odnowił fundację opactwa St. Pierre w Solesmes. Początkowo poszukiwania szły w kierunku przywrócenia rzymskiej liturgii jej czysto średniowiecznej formy. Dom Guéranger i jego uczniowie skupili się również na studiowaniu i odnawianiu chorału gregoriańskiego. Do badań przyłączyły się inne szkoły liturgiczne. Zajmowały się one jednak głównie studiami teoretycznymi niemającymi przełożenia praktycznego na liturgię katolicką. Na początku XX w. Ruch liturgiczny otrzymał poparcie ze strony papieża Piusa X poprzez jego inicjatywy reformy brewiarza rzymskiego oraz przywrócenia powszechności przystępowania do Komunii Świętej. Poparcie ze strony Papieża, miało bardzo duże znaczenie, oznaczało pewne poparcie dla odnowy liturgii. Duże zmiany wprowadził Pius XII zmieniając w 1955 roku obrzędy Wielkiego Tygodnia. Do innych zmian w tym okresie należy zaliczyć: msze popołudniowe w sobotę i niedzielę, skrócenie postu eucharystycznego do 3 godzin przed przyjęciem Komunii Świętej, wprowadzenie języków narodowych w krajach misyjnych przy udzielaniu sakramentów[1], wprowadzenie nowych formularzy mszalnych. Był to początek tego, co wydarzyło się po Soborze Watykańskim II, a nawet już w jego trakcie.
Obecny Mszał Rzymski z którego sprawowana jest Msza Święta został wprowadzony w 1969r. przez papieża św. Pawła VI konstytucją apostolską Missale Romanum i przyjęty za podstawowy, czyli zwyczajny w Kościele zachodnim. Sama nazwa „Zwyczajna forma rytu rzymskiego” została wprowadzona dopiero przez papieża Benedykta XVI w motu proprio Summorum Pontificum 7 lipca 2007 roku.
Struktura obecnego sposobu sprawowania Najświętszej Ofiary przedstawia się następująco:
Obrzędy wstępne
- Śpiew na wejście
- Pozdrowienie ołtarza
- Znak krzyża
- Pozdrowienie ludu
- Akt pokuty
- Kyrie eleison (Panie zmiłuj się nad nami) – jeżeli w akcie pokuty nie wykorzystano jego trzeciej (tropów kyrialnych) lub czwartej formy (aspersji, czyli pokropienia)
- Gloria(Chwała na wysokości Bogu) – w uroczystości, niedziele i święta (poza Wielkim Postem i Adwentem, chyba, że wypada uroczystość)
- Kolekta
Liturgia słowa
- Pierwsze czytanie
- Psalm responsoryjny
- Drugie czytanie – w niedziele i uroczystości
- Sekwencja – obowiązkowo w uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego (fakultatywnie w oktawie; Niech w Święto Radosne) oraz uroczystość Zesłania Ducha Świętego (Przybądź Duchu Święty). Fakultatywnie w Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej (Chwal, Syjonie Zbawiciela). Nigdy nie recytowana – jeżeli nie jest śpiewana, należy ją pominąć
- Aklamacja z wersetem przed Ewangelią – jeżeli nie jest śpiewana, może być pominięta
- Ewangelia
- Homilia – obowiązkowa w święta i uroczystości
- Credo(wyznanie wiary) – w niedziele i uroczystości
- Modlitwa powszechna (modlitwa wiernych – dialogowana, zazwyczaj 5 – 6 intencji) – w mszach bez udziału ludu może być pominięta
Liturgia eucharystyczna
- Przygotowanie darów ofiarnych
- Okadzenie darów
- Lavabo (obmycie rąk)
- Modlitwa nad darami
- Modlitwa eucharystyczna
- Obrzędy komunijne
- Modlitwa po komunii
Obrzędy końcowe
- Ogłoszenia (opcjonalne)
- Błogosławieństwo (nie udziela się błogosławieństwa, jeżeli bezpośrednio po Mszy Świętej ma miejsce wystawienie Najświętszego Sakramentu lub procesja np. na cmentarz)
- Rozesłanie
Widać, że różni się od formy wcześniejszej, prezentowanej przed miesiącem. Co do swej istoty nie zmieniło się jednak nic. Ciekawą sprawą jest przekazanie znaku pokoju w obrzędach komunijnych. Więcej o tym już pisałem w naszym cyklu o gestach liturgicznych. Ciekawe jest to, że po wielu wiekach powrócono do tego pięknego znaku i zezwolono na używanie go przez wiernych (wcześniej zarezerwowany dla celebrującego i asysty wyższej).
Czy wiesz, że…
Chwała na wysokości to pierwsze słowa starożytnego hymnu chrześcijańskiego. Nazywany też Gloria lub Hymn Anielski (nawiązanie do Ewangelii św. Łukasza). Powstanie hymnu nie jest łączone z Mszą. Posiadamy kilka wersji hymnu, które różnią się między sobą:
- Przekaz z Konstytucji Apostolskich (380) bardzo delikatne odniesienie chrystologiczne, brak wzmianki o Duchu Świętym.
- Wersja z tzw. Kodeksu Aleksandryjskiego (V wiek).
- Wersje łacińskie z Antiphonarium z Bangor (690).
- Wersja z Psalterium opata Wolfcoz z St. Gallen (IX wiwk) – prawie identyczna z obecną.
- Wersja syryjska z liturgii chaldejskiej (nestoriańskiej).
Gloria skomponowano naśladując kantyki nowotestamentalne. Na Zachodzie mogło być ono znane już ok. IV wieku. W Liturgii godzin występowało jako hymn poranny. Początkowo ograniczono stosowanie Gloria do Mszy papieskiej na Boże Narodzenie. Od VI w. zaczęto stosować hymn w niedziele i święta męczenników. Było jednak zarezerwowane tylko dla biskupów. Sakramentarz gregoriański pozwala na śpiew Gloria przez kapłanów w Wielkanoc i w dniu prymicji. Amalary z Metzu (IX w.) wspomina o zawieszeniu śpiewania Chwała w niedziele adwentu, aby lepiej wybrzmiało w Boże Narodzenie. Od XII wieku Gloria rozszerzało się na Msze o charakterze radosnym sprawowanych zarówno przez kapłanów jak i biskupów. Śpiew Hymnu rozpoczynał celebrans, a wierni go podejmowali.
[1] Zgoda na język narodowy w jakimś kraju misyjnym była zarezerwowana Stolicy Apostolskiej. Wyjątkiem była Msza Święta, która mogła być sprawowana tylko w języku łacińskim.
