Aktualności,  Liturgia,  ON-LINE,  Oratorium Domowe

Zwykłe rzeczy – niezwykła przestrzeń: Ryt, część 6

Msza solenna w rycie karmelitańskim

 

Zwykłe rzeczy – niezwykła przestrzeń XXIII:
Ryt, część 6

 
kl. Patryk Żelichowski COr

 

Msza Święta – ryt kartuski

W kolejnej odsłonie cyklu przypatrzymy się przedostatniemu rytowi zakonnemu, właściwemu Ojcom, którzy swój początek i nazwę zawdzięczają miejscowości La Grande Chartreuse pod Grenoble we Francji – pierwszej siedzibie zakonu kartuzów.

Msza Święta w rycie kartuskim należy do rodziny rytu gallikańskiego, którego cechy poznamy w kolejnej części cyklu. Abp. Nowowiejski pisze, że w najstarożytniejszych mszałach kartuskich odnajdujemy następującego cechy mszy gallikańskiej:

1) W Gloria in excelsis mówiło się: popter gloriam tuam magnam.

2) W Credo mówiło się: et vitam futuri saeculi.

3) W wigilię i w trzech Mszach Bożego Narodzenia odczytywano przed epistołą lekcję z Izajasza.

4) Do picia Krwi Pańskiej używano rurki.

5) Do Mszy solennej nie posługiwał subdiakon, lecz sam diakon. Epistołę śpiewał jeden z mnichów.

6) Chleb i wino przygotowywano podczas Credo, jeżeli była to Msza solenna; podczas Mszy czytanej – podczas kolekty.

7) Kadząc na ofiarowanie, celebrans obchodził ołtarz dookoła.

8) W każdą niedzielę celebrans spożywał Hostię, przeznaczoną dla chorych w uprzednim tygodniu, aby ją zastąpić przez inną.

9) W XII wieku nie odprawiano Mszy codziennie, aby nie naruszać skupienia zakonnego; lecz w XIII wieku były nawet trzy Msze konwentualne.

10) Na czas Mszy św. zapalano jedną tylko świecę i to w latarni; dwóch świec używano tylko w szczególne uroczystości.

 

Wiek XII dla Mszy kartuskiej był czasem rozwoju, ale już w XIII wieku znajdujemy ustalone teksty i ceremonie. A więc celebrans:

1) Zanim zabrał się do odprawiania Mszy św., wkładał na głowę biały, wełniany kaptur.

2) Spowiedź powszechną odmawiał po stronie ewangelii, następnie, pochylony przed środkiem ołtarza, mówił „Pater”.

3) Kyrie, Gloria in excelsis oraz Dominus vobiscum odmawiał po stronie epistoły.

4) Podczas Credo całował ołtarz na homo factus est, ale nie klękał.

5) Zwróciwszy się do obecnych, mówił cicho: Orate, fratres, pro me peccatore, ad Dominum Deum nostrum; odpowiedzi nie było.

6) Podczas całego kanonu trzymał ręce podniesione i wyciągnięte na krzyż.

7) Kielich przykrywano nie palką, lecz częścią korporału.

8) Przed obrzędem komunii była tylko jedna modlitwa

9) Po Placeat zaraz zdejmował szaty mszalne i odmawiał „Pater” na stopniach ołtarza.

10) Gdy biskup celebrował, to przed Agnus Dei udzielał błogosławieństwa.

Od r. 1222 klękano na oba kolana na podniesienie po konsekracji; toż samo czyniono na Agnus Dei aż do Komunii. Był to wpływ ówczesnej teologii, która akcentowała obecność Całego Chrystusa w Najświętszych Postaciach. Skutkowało to ożywieniem kultu eucharystycznego – to czas, kiedy pojawia się podniesienie we Mszy Świętej, adoracja Najświętszego Sakramentu itp.

W r. 1582 kapituła generalna zakonu kartuzów postanowiła wybrać komisję, do przejrzenia ksiąg liturgicznych. Owocem pracy tej komisji było Ordinarium Carthusiense (Parisiis, 1582) i Missale Carthusiani ordinis (Parisiis, 1603), przystosowane w wielu miejscach do mszału rzymskiego św. Piusa V.

W śpiewie, jakiego używano w zakonie kartuzów zarzucono rytm w XV wieku. Zwyczaj śpiewania „na pamięć” i w ciemności, trwał stale. Wydano Graduale ordinis Carthusiensis (Parisiis, 1576) i Graduale… ad usum sacri ordinis Carthusiensis (Parisiis, 1674).

W r. 1869, w Grenoble, ogłoszono drukiem nowe wydanie Ordinarium Carthusiense. Stwierdza ono, że Msza kartuzka należy do „najbardziej przechowujących tradycje dawne”. Znajdowały się tam szczegółowe wskazania dotyczące celebracji.

Obecnie sprawowanie Mszy Świętej kartuskiej należy do rzadkości. W niektóre święta i wspomnienia ważniejszych braci zakonu, sprawuje się, w różnych miejscach na świecie Mszę Świętą w tym obrządku.

 

Czy wiesz, że…

Msza wg Euchologionu Serapiona z Tumis (połowa IV w., Egipt) jest najstarszym opisem liturgii na Wschodzie pochodzącym z Aleksandrii, czyli z obrządku koptyjskiego. Jest o tyle ważna, że jest pierwszym świadectwem włączenia śpiewu Święty, Święty, Święty do modlitwy eucharystycznej.